Το ζήτημα της αποποίησης κληρονομίας από ανήλικο τυγχάνει ιδιαίτερα κρίσιμο, καθώς δεν είναι λίγες οι φορές που ανήλικοι καθίστανται κληρονόμοι χωρίς να το γνωρίζουν ούτε οι ίδιοι, αλλά ούτε και οι γονείς τους, θεωρώντας λανθασμένα ότι η προθεσμία αποποίησης ξεκινά με την ενηλικίωση. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα οι ανήλικοι να βρίσκονται στη δυσάρεστη θέση να κληρονομούν υπέρογκα χρέη λόγω μη εμπρόθεσμης ή καθόλου αποποίησης της κληρονομιάς για λογαριασμό τους από τους γονείς τους. Παρακάτω θα προσπαθήσουμε με απλό τρόπο να εξηγήσουμε την διαδικασία που πρέπει να ακολουθήσουν οι γονείς που επιθυμούν να αποποιηθούν κληρονομία για λογαριασμό των ανηλίκων τέκνων τους.
Προκαταρκτικώς, θα πρέπει να σημειωθεί ότι η κληρονομία που επάγεται σε ανήλικο θεωρείται ότι γίνεται αποδεκτή πάντοτε με το ευεργέτημα της απογραφής (1527 ΑΚ). Με τον τρόπο αυτό (δηλαδή με το ευεργέτημα της απογραφής), ο κληρονόμος δεν αποποιείται την κληρονομιά, αλλά η κληρονομιά αποτελεί χωριστή ομάδα περιουσίας, ανεξάρτητη από την άλλη περιουσία που έχει ο κληρονόμος (επομένως οι υποχρεώσεις που έχει κληρονομήσει θα καλυφθούν – πληρωθούν από το ενεργητικό της κληρονομιάς).
Σε περίπτωση, ωστόσο, που οι γονείς επιθυμούν να αποποιηθούν την κληρονομία για λογαριασμό του ανηλίκου τέκνου τους και δεν επιθυμούν να εμπλακούν στην διαδικασία της απογραφής, ακολουθείται ειδική διαδικασία. Ειδικότερα, στο άρθρο 1526 του Αστικού Κώδικα ορίζεται ότι οι γονείς δεν μπορούν χωρίς την άδεια του δικαστηρίου να επιχειρήσουν στο όνομα του τέκνου τις πράξεις που απαγορεύονται και στον επίτροπο ανηλίκου χωρίς άδεια του δικαστηρίου, ενώ στο άρθρο 1625 του Αστικού Κώδικα προβλέπεται ότι ο επίτροπος δεν έχει δικαίωμα να αποποιείται κληρονομία στο όνομα του ανηλίκου χωρίς την άδεια δικαστηρίου. Επομένως, από τον συνδυασμό των ανωτέρω άρθρων, προκύπτει ότι επί ανηλίκου υπό γονική μέριμνα απαιτείται άδεια του Δικαστηρίου προκειμένου να αποποιηθεί ο γονέας στο όνομα του ανηλίκου την κληρονομιά που έχει επαχθεί στον ανήλικο.
Η αίτηση για την έκδοση της ανωτέρω απόφασης κατατίθεται από τους γονείς του ανηλίκου στη γραμματεία του κατά τόπον αρμόδιου Ειρηνοδικείου, που είναι το Ειρηνοδικείο στην περιφέρεια του οποίου κατοικεί ο ανήλικος, το οποίο συνεδριάζει με τη διαδικασία της εκουσίας δικαιοδοσίας. Ως κατοικία θεωρείται, άλλωστε, ο τόπος της κύριας και μόνιμης εγκατάστασης του προσώπου (άρθρο 51 ΑΚ). Ο ανήλικος που τελεί υπό γονική μέριμνα έχει κατοικία την κατοικία των γονέων του ή του γονέα που ασκεί μόνος του τη γονική μέριμνα (άρθρο 56 παρ. 1 εδ. α΄ ΑΚ). Επομένως, αρμόδιο δικαστήριο για παροχή άδειας στους γονείς προς αποποίηση κληρονομίας είναι το Ειρηνοδικείο του τόπου της συνήθους διαμονής του ανηλίκου.
Για το παραδεκτό της συζήτησης της αιτήσεως που κατατίθεται από τους γονείς, αντίγραφο αυτής πρέπει να επιδοθεί στον Εισαγγελέα Πλημμελειοδικών της ιδίας περιφέρειας στην οποία ανήκει και το Ειρηνοδικείο, στο οποίο κατατέθηκε η αίτηση. Η επίδοση θα πρέπει να γίνει εντός της προθεσμίας που θα τάξει το Ειρηνοδικείο και αναγράφεται στο φύλλο της πράξης ορισμού δικασίμου, που επισυνάφθηκε στο τέλος της αίτησης.
Ιδιαίτερα σημαντικό είναι το ζήτημα της προθεσμίας εντός της οποίας θα πρέπει να λάβει χώρα η αποποίηση. Ειδικότερα, σύμφωνα με τον νόμο, ο κληρονόμος μπορεί και πρέπει επί ποινή ακυρότητας να αποποιηθεί την κληρονομία μέσα σε αποκλειστική προθεσμία τεσσάρων (4) μηνών που αρχίζει από τότε που έμαθε την επαγωγή και το λόγο της. Στην επαγωγή από διαθήκη η τετράμηνη προθεσμία αρχίζει μετά τη δημοσίευση της διαθήκης. Εξαίρεση από την τετράμηνη προθεσμία εισάγεται σε δύο περιπτώσεις, στις οποίες η προθεσμία είναι ενός (1) έτους. Η πρώτη εξαίρεση συντρέχει αν ο κληρονομούμενος είχε την τελευταία του κατοικία στο εξωτερικό, ενώ η δεύτερη εάν ο κληρονόμος έμαθε την επαγωγή όταν διέμενε στο εξωτερικό.
Ειδικότερα, εάν η κληρονομία επάγεται σε πρόσωπο ανίκανο για δικαιοπραξία, η γνώση της επαγωγής και του λόγου της ελέγχεται στο πρόσωπο του νόμιμου αντιπροσώπου. Έτσι, αναφορικά με τον ανήλικο που βρίσκεται υπό γονική μέριμνα το στοιχείο της γνώσης, προκειμένου να αρχίσει να τρέχει η αποκλειστική προθεσμία της αποποίησης, κρίνεται από το πρόσωπο του γονέα που την ασκεί. Δηλαδή, η τετράμηνη προθεσμία ξεκινά από τότε που οι γονείς του ανήλικου έμαθαν ότι το τέκνο τους κατέστη κληρονόμος.
Άλλωστε, σύμφωνα με το άρθρο 1847 παρ. 3 του Αστικού Κώδικα, η προθεσμία αποποίησης αναστέλλεται για όσους λόγους αναστέλλεται και η παραγραφή. Γίνεται, στο πλαίσιο αυτό, δεκτό ότι αποτελεί λόγο ανώτερης βίας, που αναστέλλει τη συμπλήρωση της προθεσμίας αποποίησης ο χρόνος από τότε που ο νόμιμος αντιπρόσωπος του ανικάνου κληρονόμου εμπρόθεσμα υπέβαλε στο δικαστήριο την αίτηση να του παρασχεθεί άδεια για αποποίηση. Δηλαδή, από την ημέρα που ο γονέας του ανηλίκου καταθέσει στο δικαστήριο αίτηση για παροχή άδειας αποποίησης για λογαριασμό του ανήλικου τέκνου του μέχρι και την έκδοση οριστικής απόφασης επί της αίτησης αυτής, η τετράμηνη προθεσμία για την αποποίηση αναστέλλεται.
Αν εντός της προθεσμίας προς αποποίηση δεν υποβληθεί η σχετική αίτηση από τους γονείς, η παρέλευσή της συνεπάγεται πλασματική κτήση της κληρονομίας σε βάρος του ανηλίκου, έστω και αν ο ανήλικος κληρονομεί με το ευεργέτημα της απογραφής, υποχρεούμενος εντός έτους από της ενηλικιώσεώς του να συντάξει την απογραφή ώστε να μην εκπέσει αυτού. Ωστόσο, όπως αναφέρθηκε η αποδοχή αυτή της κληρονομιάς είναι πλασματική, εφόσον δεν οφείλεται πραγματικά στη βούληση του ανηλίκου να γίνει κληρονόμος, αλλά σε έκπτωση από το δικαίωμα αποποίησης, λόγω παρέλευσης της τετράμηνης προθεσμίας. Στην περίπτωση αυτή, έστω και εκ των υστέρων, υπάρχει η δυνατότητα ακύρωσης της αποδοχής κληρονομιάς του ανηλίκου, αλλά μόνο εφόσον αποδειχθεί ότι η παρέλευση άπρακτης της τετράμηνης προθεσμίας οφείλεται σε ουσιώδη πλάνη των γονέων του. H πλάνη είναι ουσιώδης όταν αναφέρεται σε σημείο τόσο σπουδαίο για την όλη δικαιοπραξία, ώστε, αν το πρόσωπο γνώριζε την πραγματική κατάσταση, δεν θα επιχειρούσε την δικαιοπραξία. Περιπτώσεις ουσιώδους πλάνης αποτελούν:
α. εάν ο γονέας από εσφαλμένη πληροφόρηση πίστευε ότι το ανήλικο τέκνο μπορεί να προβεί σε αποποίηση κληρονομιάς μόνο του όταν γίνει 18 ετών και δεν κληρονομεί μέχρι τότε, επειδή είναι ανήλικο,
β. εάν νόμιζε ότι η τετράμηνη προθεσμία δεν τρέχει για λογαριασμό του ανήλικου τέκνου, μέχρι αυτό να γίνει 18 ετών
γ. εάν αγνοούσε παντελώς την ύπαρξη προθεσμίας για την αποποίηση της κληρονομιάς.
Αντιθέτως, δεν θεωρείται ουσιώδης η πλάνη σχετικά με το ενεργητικό και το παθητικό της κληρονομίας.
Εφίσταται, επομένως, η προσοχή σε όλους τους γονείς να ενημερωθούν εγκαίρως για το νομικό πλαίσιο που ισχύει σε περίπτωση επαγωγής κληρονομίας στο ανήλικο τέκνο τους, ώστε να αποφύγει το ανήλικο τέκνο αδιέξοδες καταστάσεις και επιβάρυνση με υπέρογκα χρέη.
© 2020 Δικηγορικό γραφείο - Καραΐσκος Αλέξανδρος